Гамар

Къафкъаздин вири халкьари хьиз, лезгийрини шумудни са виш йисар я халичаяр храз. Идакай Къафкъаздиз атай сиягьатчийрини гзаф кхьенва. Халичачивал дишегьлийрин сенят тирвиляй дидейри рикI алаз чпин рушариз и сенят чирдай. Гьар са руша халичаярни сумагар храдай ва абурукай лап иербур гъуьлуьз фидайла жегьиз яз тухудай.
Гьайиф къведай кар ам я хьи, кIвале гам хразвай лезги дишегьлийрин кьадар къвердавай тIимил жезва. КцIарин ва Пиралрин халичадин цехери кIвалах акъвазарнава. Dugul Looms сайтина кхьенва: «КцIар райондин 82 хуьруькай тек 2 хуьруьн агьалийри гьелени гам хразма. Райондин агьалийрин кьадар 82 агъзурдалай гзаф ятIани, къе анжах 100-дав агакьна дишегьлийри гам хразва». ЦIийи кьилелай туькIуьр хъувуни, советрин девирдиз махсус халичаяр гегьеншдиз гьасил авунин кIвалах арадай акъатуни, базардин экономикадихъ галаз алакъалу тир са бязи кьетIенвилери лезги гам хразвайбурун кьадар къвердавай тIимиларна. И кар себеб яз гила халисан гамунин устIарар кьериз-цIаруз гьалтзава ва халичачивилин са бязи сирерни квахьзава: сун гъалар тIебии рангаралди рангун, надир чешнеяр ва икI мад. Алай вахтунда Азербайжандин са бязи компанияр и крар цIийи кьилелай арадал хкиз алахъзава. Dugul Looms ва Sehrli daxmacıq хьтин тешкилатри и рекьяй агьалийриз кIвалахдай ва менфят къачудай куьмекар гузва.
Къафкъаздин халичаяр типдиз, региондиз, чешнедиз ва символдиз килигна са шумуд чкадал пай жезва. Лезги халичаяр лезгияр яшамиш жезвай чкайра - Къубада, Ширванда, Дербентда ва масанра генани пара гьалтда. Са гъвечIи лезги хуьряйни къадим чешнеяр жагъуриз жеда. Дегь чIаварилай инихъ гзаф чешнейрикайни символрикай шумудни са халкьари менфят къачуна ва гьавиляй алай вахтунда са кьадар лезги чешнеяр тайинарун четин хьанва. Асул лезги чешнейрикай лезги гъед, С-диз ухшар чешне, рагъ, гъилиз ухшар цуьк къалурзавай чешнеяр, капIун патал хранвай рухарин чешнеяр мисал яз къалуриз жеда. Ибур инсанри майишатдай къачунвай чешнеяр я. Чешнеяр гамунин устIарди ва художникди садалайни аслу тушиз чпи хкязавай. Лезги гамарин арада «сумаг» генани чешнелу я. Ам анжах лезги халкьдиз махсус гам я. Алай вахтунда лезгийрин къадим халичайрин чешнеяр гьам дуьньядин музейра, гьамни кьилди ксарин коллекцийра гьалтзава.

Куь фикирарни суалар чаз ракъура